سابقه اهلي كردن حيوانات و پرورش آنها توسط انسان به منظور استفاده از فرآورده هايشان قدمت چندين هزار ساله دارد. بخش مهمي از اين توليدات به مصرف تغذيه انسان مي رسد و تغذيه از بدو خلقت آدمي تاكنون مهمترين مسئله زندگي را تشكيل داده است. يكي از مهمترين جنبه هاي تامين موادغذايي، برآورده ساختن نياز انسان به مواد پروتئيني است كه بخش اعظم آن را پروتئين حيواني تشكيل مي دهد. با توجه به افزايش انفجارگونه جمعيت جهاني طي چند سال اخير و محدوديت هاي اقليمي و كشاورزي در نقاط مختلف دنيا، نياز به جنبه هاي جديد و كارآمدتر علم دامپروري جهت برآوردن احتياجات روزافزون پروتئيني اين جمعيت عظيم بيش از پيش احساس مي شود. در اين راستا و به منظور افزايش راندمان صنعت دامپروري، توسعه صنعت نوين پرورش شترمرغ اقدامي مناسب و بجا به نظر مي رسد.

از حدود يكصد و پنجاه سال پيش پرورش شترمرغ با هدف بهره گيري از فرآورده هاي آن و به دليل ويژگي هاي خاص اين پرنده، به ويژه در قاره آفريقا مورد توجه بوده است. خصوصياتي چون: مقاومت زياد در برابر شرايط اقليمي گوناگون، ويژگي هاي تغذيه اي و كيفيت منحصر به فرد محصولات آن از جمله گوشت، چرم و پر سبب شد تا از اوايل دهه نود استقبال شاياني از سوي توليدكنندگان در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه جهت پرورش و تكثير شترمرغ در سطح انبوه و به شكل صنعتي به وجود آيد. در ايران نيز از حدود سال ۱۳۷۷ در جهت نگه داري و ازدياد اين حيوان اقدام گرديد كه نتيجه آن صدور بيش از ۲۰۰ فقره موافقت اصولي جهت ايجاد مزارع صنعتي پرورش شترمرغ در سطح كشور تا پايان سال ۱۳۸۲ است.

شترمرغ داراي محصولاتي فراوان و پرارزش بوده و با داشتن راندمان اقتصادي بالا و سازگاري با شرايط نامساعد بياباني به شدت مورد توجه قرار گرفته است به گونه اي كه بسياري از صاحب نظران و كارشناسان از شترمرغ به عنوان دام آينده در بسياري از مناطق نام مي برند. شترمرغ ها عمري طولاني دارند كه اغلب به ۵۰ تا ۶۰ سال مي رسد و در صورت مديريت صحيح تا ۴۰ سال توليد اقتصادي و كاملاً مقرون به صرفه خواهند داشت كه تضمين كننده سود بسيار عالي و درازمدت براي پرورش دهندگان آنها است. يك مقايسه ساده در مورد اختلاف ميان مقادير كمي محصولات توليد شده توسط گاو و شترمرغ كه در جدول ۱ ارائه گرديده است (صرف نظر از كيفيت اين محصولات) مي تواند تفاوتي چشمگير و قابل تامل را آشكار سازد كه توجيه كننده گوشه اي از سود سرشار حاصل از پرورش اين حيوان و حتي جايگزين كردن آن با ساير دام ها است. شايان ذكر است كه اطلاعات مندرج در جدول مذكور حاصل توليد حيوان و فرزندانش در مدت مورد نظر است.

يكي از خصوصيات مهم و با ارزش شترمرغ هاي بالغ مقاومت آنها در مقابل نوسانات دمايي و نيز افزايش شديد دماي محيط است و اين حيوانات، دامنه حرارتي بين ۱۵ _ تا ۵۶+ درجه سانتي گراد را به راحتي و بدون ايجاد مشكلي تحمل مي نمايند. به همين علت نگهداري آنها بسيار آسان بوده و نياز به امكانات و تاسيسات خاصي ندارد. اين حيوان به دليل دارا بودن خصوصيات بدني ويژه مصرف آب ناچيز دارد. به همين دليل تامين آب آشاميدني يك واحد پرورش شترمرغ كه در منطقه كم آب و يا بياباني واقع شده است به وسيله تانكر مقرون به صرفه است.

همچنين با توجه به توانايي هاي اين پرنده درخصوص استفاده از علوفه خشك  نيازي به زمين كشاورزي و علوفه كاري ساليانه (مانند آنچه در مورد گاوداري هاي صنعتي مورد نياز است) نيست و از زمين هاي باير و لم يزرع بياباني هم (به شرط هموار بودن) مي توان جهت پرورش شترمرغ استفاده كرد. اساساً اين حيوان مناطق نيمه خشك همراه با علفزارهاي كوتاه و پوشش گياهي محدود را به مناطق مرطوب و باراني با علفزار هاي متراكم ترجيح مي دهد.

با توجه به موارد فوق و در نظر گرفتن اين نكته كه حدود ۷۰ درصد وسعت ايران را مناطق بياباني، زمين هاي پست و اراضي لم يزرع تشكيل مي دهد، مي توان نتيجه گرفت كه شرايط اقليمي و جغرافيايي حاكم بر كشور ما زمينه بسيار مناسبي را براي ايجاد و گسترش صنعت پرورش شترمرغ در اكثر نقاط كشور فراهم آورده است و با اتخاذ تدابير صحيح و تصميمات مناسب، مي توان نهايت بهره برداري را از اين شرايط ايده آل به عمل آورد و حتي زمينه را براي صادرات فرآورده هاي حاصل از اين حيوان به كشورهاي اروپايي و حوزه خليج فارس كه متقاضيان عمده اين محصولات هستند، فراهم كرد.

شترمرغ بزرگ ترين پرنده در دنيا است كه به علت داشتن بدن بزرگ و نيز بال هاي رشد نيافته توانايي پرواز ندارد. زيستگاه اصلي اين حيوان مناطق خشك و بي آب و علف آفريقا است. در گذشته هاي دور قسمت هايي از جنوب غربي آسيا مانند فلسطين، ايران و صحراي عربستان نيز زيستگاه شترمرغ بوده اند. وزن اين حيوان در نژادهاي بزرگ حداكثر ۲۰۰ كيلوگرم و در نژادهاي متوسط ۱۱۰ تا ۱۳۰ كيلوگرم و بلنداي قامت آن بر حدود ۳ متر بالغ مي شود. تخم  شترمرغ نيز در نوع خود بزرگ ترين تخم در دنيا است و وزن آن تا ۲۲۰۰ گرم و به ندرت ۲۳۰۰ گرم مي رسد. اين پرنده در شرايط مناسب سالانه بيش از ۵۰ و حتي بيش از ۱۰۰ تخم مي گذارد. ضخامت پوسته تخم ۲ الي ۳ ميلي متر و استحكام آن بسيار بالا است، به طوري كه يك انسان بالغ مي تواند به روي آن بايستد بدون اينكه پوسته آسيبي ببيند.

تخم ها ي شترمرغ براي مصارفي غير از جوجه كشي نيز مي تواند به كار برود (البته اين كار در حال حاضر در ايران مقرون به صرفه نيست). تخم شترمرغ از نظر طعم شبيه به تخم مرغ بوده و به همان روش هاي متداول طبخ مي شود. گفته مي شود تخم شترمرغ نسبت به تخم مرغ داراي خواص غذايي بيشتري است به طوري كه مصريان باستان از تخم هاي اين حيوان براي مصارف دارويي استفاده مي كردند. عسلي شدن تخم شترمرغ تقريباً ۴۵ دقيقه و سفت شدن آن به يك ساعت و نيم زمان نياز دارد. با يك تخم شترمرغ مي توان از يك دو جين مهمان به وسيله خاگينه پذيرايي كرد. تخم اين حيوان كاربردهاي ديگري نيز دارد: نقاشي و يا حكاكي روي پوسته تخم ها آنها را به اشياء تزئيني و حتي هنري بسيار جذاب تبديل مي نمايند.

گوشت شترمرغ در گروه گوشت هاي قرمز طبقه بندي مي شود و مزه آن شبيه به گوشت گوساله است. با وجود اين، به طور چشمگيري ترد بوده و يكي از كم چربي ترين و سالم ترين نمونه هاي گوشت قرمز در دسترس است. يكي از نكات بسيار جالب در مورد اين نوع گوشت قرمز اين است كه كلسترول آن حتي از گوشت مرغ هم پايين تر است. با توجه به جدول ۲ ويژگي هاي گوشت استثنايي در مقايسه با گوشت برخي از حيوانات و پرندگان ذكر گرديده است.

خصوصيات منحصر به فرد گوشت شترمرغ سبب شده است بسياري از كساني كه به علت بيماري از مصرف گوشت قرمز محروم و يا محدود شده اند با خيال آسوده آن  را با مشورت پزشك خود مصرف نمايند.

چرم شترمرغ امروزه به عنوان باارزش ترين محصول اين حيوان مورد توجه است به طوري كه با توجه به بررسي هاي به عمل آمده در سال ۱۹۹۲ بيش از ۶۰ درصد درآمد حاصل از فروش توليدات شترمرغ در آفريقاي جنوبي، از محل فروش پوست و چرم اين حيوان بوده است.

از پوست شترمرغ چرمي با كيفيت بالا و قابل قياس با چرم تمساح به دست مي آيد. چرم اين پرنده معمولاً نازك و بسيار قابل انعطاف بوده و وجه تشخيص آن وجود نقاط مربوط به فوليكول هاي ساقه پر بر روي سطح آن است. اين چرم دوام بسيار زيادي داشته و نسبت به چرم تمساح از مقاومت بيشتري در مقابل آب برخوردار است. اين محصول يكي از لوكس ترين و مرغوب ترين محصولات چرمي دنياست كه از نظر شكل ظاهري منحصر به فرد و بي رقيب است. نوع ديگر چرم توليد شده از شترمرغ چرم پوست ساق پاي حيوان است. اين چرم از صفحات فلس مانندي كه شبيه به پوست خزندگان است تشكيل شده كه زيبايي آن  را دوچندان كرده است.

از ديگر محصولات توليد شده توسط شترمرغ مي توان به پرهاي آن اشاره كرد. هر شترمرغ تقريباً ۲۴ شاه پر بزرگ و زيبا روي بال خود دارد كه پس از رسيدن به سن بلوغ و در شرايط آب و هوايي مساعد مي توان هر ۸ ماه يكبار آنها را چيد. اين پرها غالباً براي تزئين لباس هاي مد روز و دكوراسيون به خصوص در صحنه هاي تئاتر استفاده مي شود. در ايران از اين پرها در مراسم مذهبي محرم و براي تزئين علامت، به فرم هاي ساده يا رنگ آميزي شده استفاده مي كنند و همه ساله تقاضاي فراواني براي اين محصول وجود دارد. پرهاي ديگر كه از كيفيت پايين تري برخوردارند به دليل داشتن خواص الكترواستاتيك (جذب ذرات ريز به وسيله الكتريسيته ساكن) در ساخت گردگير هاي طبيعي كاربرد دارد.

شترمرغ هاي بالغ در ناحيه زير شكم خود داراي لايه اي ضخيم از چربي هستند كه نقش سپر حرارتي، محافظ فيزيكي و منبع ذخيره انرژي را براي آنها ايفا مي كند. چربي تشكيل دهنده اين لايه به علت داشتن خاصيت جذب سريع توسط پوست انسان و نيز افزايش سرعت ترميم پوست در تركيب برخي از كرم هاي آرايشي، شامپوهاي گران قيمت و نيز تعدادي از پمادهاي سوختگي و دارو به كار مي رود و مشتريان خاص خود را در بازارهاي جهاني دارا است.

در بعضي از نقاط دنيا، از ژلاتين استخراج شده از استخوان شترمرغ در ساخت جداره كپسول هاي دارويي استفاده مي شود.

در برخي منابع از امكان پيوند قرنيه چشم و حتي تاندون هاي پاي شترمرغ به انسان نام برده شده است كه گزارش مستدلي از اين مورد وجود ندارد و نياز به تحقيقات بيشتري در اين زمينه است.

همان طور كه ملاحظه شد خصوصياتي چون سرعت و تيراژ بالا در توليدمثل، ويژگي هاي منحصر به فرد محصولات توليد شده و نيز سازگاري با شرايط سخت آب و هوايي، شترمرغ را حيواني بسيار سودمند با راندمان توليد بالا مبدل ساخته است و آن  را نسبت به ساير دام هاي پرورشي، كاملاً متمايز نموده است.

با توجه به موارد فوق در راستاي افزايش بازدهي صنعت دامپروري و كاهش نياز ساليانه به واردات گوشت قرمز از خارج اين صنعت نوظهور و سودآور نيازمند توجه بيشتر مسئولان در زمينه هاي زير است:

۱) ايجاد تسهيلات به منظور احداث و راه اندازي مزارع صنعتي پرورش شترمرغ در سراسر كشور با هدف توليد انبوه و كاهش قيمت تمام شده براي توليدكننده. در نتيجه اين فرآيند، فرآورده هاي شترمرغ به طور انبوه توليد شده، در سطح جامعه عرضه گرديده و در دسترس عموم قرار خواهند گرفت.

۲) ايجاد صنايع تبديلي و جانبي مورد نياز از جمله كشتارگاه صنعتي ويژه شترمرغ، كارخانه فرآوري چرم و...

۳) ايجاد بسترهاي مناسب جهت تحقيق و پژوهش در زمينه هاي مختلف پرورش و بيماري هاي شترمرغ به منظور افزايش كارآيي و نيز توسعه اين جنبه نوين و پر سود صنعت دامپروري.

۴) اطلاع رساني مناسب در مورد اين حيوان، محصولات آن و ويژگي هاي آنها از سوي رسانه هاي جمعي، مانند تلويزيون و روزنامه ها به منظور فرهنگ سازي و ارتقاي سطح اطلاعات جامعه در اين خصوص. همچنين ايجاد علاقه و انگيزه در مردم جهت مصرف اين محصولات